(Chinhphu.vn) - Để có thể đưa từ Đảng vào phạm trù viết hoa, Bác Hồ của chúng ta đã phải đi gần khắp thế gian và cống hiến trọn cuộc đời, đã có hàng triệu người ngã xuống, cả dân tộc đã phải vượt qua những chặng đường lịch sử đầy thử thách quyết liệt.
 |
Đảng là ánh sáng, niềm tin. Ảnh: Bộ VHTTDL |
PGS, nhà nghiên cứu Ngôn ngữ học Đào Thản đã viết như vậy trong bài “Có một từ Đảng viết hoa”.
Cách đây chừng 15 năm (1996), trong bài Có một từ Đảng viết hoa, PGS Đào Thản đã nói tới một từ đặc biệt trong tiếng Việt. Đó là “một từ Đảng được viết hoa”.
Đại hội XI của Đảng Cộng sản Việt Nam diễn ra (từ 12-19/1/2011) tại Hà Nội đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của nhân dân cả nước và dư luận quốc tế. Mừng thành công của Đại hội Đảng, mừng sinh nhật Đảng (3/2), xin có thêm vài suy nghĩ về từ Đảng - từ nói gọn đến viết hoa.
Viết hoa là một vấn đề của chính tả. Chính tả (cách viết đúng) là những quy tắc thể hiện văn tự của mỗi ngôn ngữ. Trên thế giới đang tồn tại khá nhiều mẫu tự. Nhưng đã dùng mẫu tự nào thì các ngôn ngữ đều có những quy ước phổ quát: viết hoa (chữ cái đầu) khi mở đầu câu, các danh từ riêng (tên người, tên đất, tên tổ chức cụ thể…),…
Nếu đứng riêng rẽ, đảng chỉ là một danh từ chung, chỉ “nhóm người kết hợp với nhau để cùng thực hiện một mục đích chung nào đó, trong sự đối lập với những nhóm người khác” (Từ điển tiếng Việt, Viện Ngôn ngữ học 2006).
Thực tế, trên đất nước ta cũng đã có nhiều tổ chức đảng đã ra đời. Đó là những tổ chức chính trị bình thường trong xã hội. Ví dụ, Đảng Dân chủ Việt Nam, Đảng Xã hội Việt Nam, Đảng Cộng sản Đông Dương, An Nam Cộng sản Đảng, Quốc dân đảng, Tân Việt cách mạng đảng là những tên tổ chức đảng mà ta từng biết trong lịch sử.
Nhưng có một thực tế hiển nhiên là hễ cứ nói tới từ “Đảng” thì mọi người dân Việt Nam đều hiểu ngay từ này dùng để chỉ “Đảng Cộng sản Việt Nam” (tiền thân là Đảng Cộng sản Đông Dương, sau đó đổi tên là Đảng Lao động Việt Nam).
Như vậy từ “Đảng” nói rút gọn như thế không hề chịu một “áp lực” nào hết. Không có văn bản nào quy định, bắt buộc phải làm thế. Đó là một nhu cầu biểu hiện tự thân. Khi một từ cụ thể được xuất hiện với tần số cao, được nhắc đi nhắc lại nhiều lần thì nó sẽ có khả năng “tỉnh lược và rút gọn” trong giao tiếp.
Điều này không chỉ có giá trị tiết kiệm mà còn làm cho việc diễn giải rõ ràng, mạch lạc hơn. Chẳng hạn nếu là 2 người dạy học (hay đang học) cùng khoa, cùng trường… thì câu hỏi: Hôm nay cậu có vào Khoa không? Mai nhớ lên Trường họp tổng kết nhé!… hoàn toàn được hiểu bình thường (vì cả hai đều xác định rõ các đối tượng vừa được nhắc đến là khoa của mình, trường của mình). Trừ trường hợp chuyển sang một đối tượng khác “lệch quy chiếu” thì lập tức người nói phải điều chỉnh (Văn phòng Khoa nhắc cậu nhớ sang khoa Toán, Trường đại học Sư phạm lấy tài liệu nhé).
Trong giao tiếp tiếng Việt hiện nay, có hàng loạt từ được nói gọn như thế: đoàn (viên) (Đoàn (viên) TNCS HCM, bách hoá (cửa hàng Bách hoá tổng hợp), (Trường) Kiến trúc, Bách khoa, Y… (Trường đại học Kiến trúc, Trường đại học Bách khoa, Trường đại học Y…), v.v.
Do ưu thế về tần số xuất hiện mà khi rút gọn, Đảng hoàn toàn đại diện cho cả tổ hợp “Đảng Cộng sản Việt Nam” theo quy tắc “một thành tố có thể đại diện và có giá trị định danh cho cả nhóm”.
Vì vậy, việc nhà thơ Tố Hữu sáng tác bài thơ “Ba mươi năm đời ta có Đảng” (Đảng ta, muôn vạn công nông/ Đảng ta, muôn vạn tấm lòng, niềm tin…) và nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn cũng nói gọn từ này trong toàn bộ bài hát “Đảng là cuộc sống của tôi” (Đảng của tôi ơi, đời tôi chưa quen sóng gió/ Đảng đã cho tôi lẽ sống, niềm tin/ Giữa biển khơi biết đâu là bờ…) là hoàn toàn hợp lí và ai cũng hiểu hai ông đang nói về Đảng Cộng sản Việt Nam.
Còn việc viết hoa từ Đảng (viết riêng chữ cái Đ hay toàn bộ chữ ĐẢNG) là một quy tắc viết hoa tu từ học. Bởi khi một danh từ chung được riêng hoá, được nhấn mạnh hay thể hiện một sự kính trọng thì người ta có thể viết hoa để biểu thị thái độ ấy.
Từ Đảng như trên đã nói, có quyền đại diện cho cả tổ hợp danh ngữ Đảng Cộng sản Việt Nam, một danh từ riêng, vì vậy, việc viết hoa là đương nhiên. Nhưng trong tâm khảm người Việt, đây là một từ rất đỗi quen thuộc và thiêng liêng, là một từ khắc sâu trong lòng mọi người về một tổ chức chính trị ra đời đã lâu (1930), có sứ mệnh dẫn dắt Cách mạng Việt Nam, đưa đất nước Việt Nam giành độc lập tự do và bước vào một kỉ nguyên mới.
Đảng đã trở thành lẽ sống của chúng ta tự thuở ấy. Viết hoa chữ Đảng, chúng ta gửi vào đấy sự trân trọng, niềm tự hào và niềm tin sâu sắc. Đó là cả một quá trình.
Nói như PGS Đào Thản: “Để có thể đưa từ Đảng vào phạm trù viết hoa, Bác Hồ của chúng ta đã phải đi gần khắp thế gian và cống hiến trọn cuộc đời, đã có hàng triệu người ngã xuống, cả dân tộc đã phải vượt qua những chặng đường lịch sử đầy thử thách quyết liệt”.
Vậy là, có một từ Đảng “nói gọn, viết hoa” như hôm nay, không phải chúng ta muốn là được. Từ ngữ nào cũng có cuộc sống riêng, cũng có tính lịch sử của nó. Từ Đảng đã đi vào kho tàng tiếng Việt như một minh chứng giản dị: Chính cuộc sống quyết định và làm nên giá trị của từ ngữ.
PGS. TS Phạm Văn Tình
Nguồn : Báo điện tử chính phủ
0 nhận xét:
Đăng nhận xét